શું કામ અમેરિકા, કેનેડા એ એક નાના દેશ ક્યુબા માં આર્થિક મંદી લાવી

ક્યુબા, કેરેબિયન સમુદ્રમાં સ્થિત એક નાના પણ મહત્વપૂર્ણ દેશ તરીકે, છેલ્લા ઘણા દાયકાઓથી આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યો છે. ખાસ કરીને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ (યુએસએ) અને કેનેડા જેવા દેશો સાથે ક્યુબાના સંબંધો વારસાગત છે અને રાજકીય તેમજ આર્થિક સ્તરે ભારે અસરકારક રહ્યા છે. આ લેખમાં આપણે ક્યુબાના યુએસએ, કેનેડા, ભારત અને અન્ય વૈશ્વિક રાષ્ટ્રો સાથેના સંબંધોની સમીક્ષા કરીશું.

ક્યુબા કયાં આવેલું છે?

ક્યુબા એ એક વિશાળ દ્વીપ દેશ છે જે કેરેબિયન સમુદ્રમાં સ્થિત છે. તે લેટિન અમેરિકા અને ઉત્તર અમેરિકાના વચ્ચે આવેલું છે. ક્યુબાની ઉત્તરમાં યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ, દક્ષિણે જમૈકા, પૂર્વમાં હાઈતિ અને પશ્ચિમમાં મેકસિકો છે. તે પોતાના ભૌગોલિક સ્થાનને કારણે દરિયાઈ માર્ગો માટે ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે. ક્યુબા એક ટ્રોપિકલ જંગલવાળું દ્વીપ છે, જેમાં સરસ પ્રાકૃતિક સુંદરતા અને લાંબા બીચ છે, જે તેને પ્રવાસીઓ માટે આકર્ષક બનાવે છે.

ક્યુબા અને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ (યુએસએ) વચ્ચેના સંબંધો

ક્યુબા અને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ (યુએસએ)ના સંબંધો ખૂબ જ જટિલ અને લાંબા સમયથી તંગ રહ્યા છે. 1959ની ક્યુબન ક્રાંતિ પછી, જ્યારે ફિડેલ કાસ્ત્રોએ ક્યુબાની સત્તા હાંસલ કરી, ત્યારે યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ અને ક્યુબાના રાજકીય સંબંધોમાં વિખવાદ ઊભા થયા. 1960ના દાયકામાં બેય ઓફ પિગ્સ અને ક્યુબન મિસાઇલ ક્રાઈસિસે આ તણાવને વધુ ઉગ્ર બનાવ્યા.

એમ્બાર્ગો અને તેની અસર

1962માં યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સે ક્યુબાની વિરુદ્ધ આર્થિક એમ્બાર્ગો લગાવ્યું, જેના કારણે ક્યુબા પર આર્થિક બંદીનો અમલ થયો. આ એમ્બાર્ગોનો હેતુ હતો ક્યુબા પર રાજકીય દબાણ લાવી, ફિડેલ કાસ્ત્રોની કમ્યુનિસ્ટ સરકારને ખતમ કરવી. પણ ક્યુબાએ તાત્કાલિક સોયેટ યુનિયન (USSR) સાથે સંબંધ વધાર્યો અને કોમ્યુનિસ્ટ સિસ્ટમને મજબૂત બનાવ્યું.

સંબંધો સુધારવા માટેના પ્રયાસો

2014માં, એ સમયના યુ.એસ. પ્રેસિડેન્ટ બરાક ઓબામા અને ક્યુબન પ્રેસિડેન્ટ રાઉલ કાસ્ત્રોએ એક મહત્વપૂર્ણ ઘોષણા કરી. તેમણે જણાવ્યું કે ક્યુબા અને યુ.એસ.એ. વચ્ચેના સંબંધોમાં સુધારો લાવવા પ્રયાસ શરૂ થશે. 2015માં, 54 વર્ષ પછી, યુ.એસ.એ.એ ક્યુબામાં પોતાનું એમ્બેસી ફરીથી ખોલ્યું. આ પ્રયાસોએ રાજકીય સ્તરે નિરાકારતા ઘટાડવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.

પરંતુ, 2017માં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની સરકારના સમય દરમિયાન, યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સે ક્યુબા પરના નિયંત્રણોને ફરીથી મજબૂત કર્યા, અને 2021 સુધીમાં, બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો ફરી તંગ થઈ ગયા.

ક્યુબા અને કેનેડા વચ્ચેના સંબંધો

ક્યુબા અને કેનેડાના સંબંધો યુ.એસ.એ.ના સંબંધો કરતાં ઘણા મજબૂત અને સ્થિર રહ્યા છે. કેનેડા એ તદ્દન થોડાં એવા પશ્ચિમી દેશોમાંના એક છે જેણે ક્યુબાની કમ્યુનિસ્ટ સરકારે સત્તા હાંસલ કર્યા પછી પણ તેને કાયમ રાખ્યો છે. 1959 પછી, કેનેડાએ ક્યારેય ક્યુબા સાથેનાં રાજકીય સંબંધો તોડ્યા ન હતા, જે તેનું ખાસ મહત્વ દર્શાવે છે.

ક્યુબા માટે કેનેડાની મહત્વકાંક્ષા

ક્યુબા અને કેનેડાની વચ્ચેનું આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક સંબંધ ઘણાં મજબૂત રહ્યા છે. કેનેડા ક્યુબાનો એક મુખ્ય પર્યટન સ્ત્રોત છે, અને હજારો કેનેડિયન નાગરિકો દર વર્ષે ક્યુબાની મુલાકાત લે છે. ક્યુબાના બીચ અને તેના પર્યટન સ્થળો કેનેડિયન પ્રવાસીઓમાં લોકપ્રિય છે. આથી, પર્યટન ક્ષેત્રે ક્યુબા માટે કેનેડા એક મહત્વપૂર્ણ ભાગીદાર છે.

વેપાર અને આર્થિક સંબંધો

વેપારના ક્ષેત્રમાં, કેનેડા અને ક્યુબા વચ્ચેનું સંબંધ વર્ષો સુધી મજબૂત રહ્યું છે. નિકેલ અને ખનિજ ઉદ્યોગોમાં ક્યુબાની અને કેનેડાની કંપનીઓ વચ્ચે સહકાર જોવા મળે છે. તેમજ, ક્યુબા માટે કેનેડાથી આવતી કાચામાલ અને ટેકનોલોજીનો વેપાર પણ મહત્વપૂર્ણ છે. ક્યુબાની મુશ્કેલીઓ દરમિયાન કેનેડાએ ક્યુકયારે પણ તેની સામે પ્રતિબંધ લગાવ્યા ન હતા, જેનાથી તેમની વિશિષ્ટતા વધુ સ્પષ્ટ થાય છે.

ક્યુબા અને ભારત વચ્ચેના સંબંધો

ક્યુબા અને ભારત વચ્ચેના સંબંધો પણ મજબૂત અને લાંબા ગાળાના છે. ક્યુબા અને ભારત વચ્ચે રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક સહયોગ 1960ના દાયકામાં જ શરૂ થયો હતો. બંને દેશો કેરેબિયન અને એશિયા ખંડના સમાજવાદી વિચારસરણી ધરાવતા દેશો તરીકે નજીક આવ્યા.

રાજકીય સહયોગ

ફિડેલ કાસ્ત્રો અને ભારતના વડાપ્રધાન જ્વાહરલાલ નહેરુ વચ્ચે મજબૂત સંબંધો હતા. ક્યુબાએ ભારતના નોન-એલાઇનમેન્ટ મૂવમેન્ટ (NAM) સાથે જોડાઈને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભાગ લીધો. 1970ના દાયકામાં ક્યુબાએ NAMના સભ્ય તરીકે વિશેષ સહયોગ પૂરો પાડ્યો. ફિડેલ કાસ્ત્રોએ ભારત અને ઈંદિરા ગાંધીના નેતૃત્વની પ્રશંસા કરી હતી.

આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક સહયોગ

ભારત અને ક્યુબાએ ઘણા ક્ષેત્રોમાં સહયોગ કર્યો છે, જેમાં આરોગ્યસંભાળ, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, બાયોટેકનોલોજી, અને કૃષિનો સમાવેશ થાય છે. 2020માં COVID-19 મહામારી દરમિયાન, ભારતે ક્યુબાને રસી અને દવાઓ પૂરી પાડીને તેની મદદ કરી. ઉપરાંત, બંને દેશોએ કાયમી સાંસ્કૃતિક વિમર્શ અને શૈક્ષણિક વિનિમય માટે સહયોગ કર્યો છે.

કુદરતી દવાઓ અને આયુર્વેદમાં સહયોગ

ક્યુબા અને ભારતને કુદરતી દવાઓમાં ખાસ રસ છે. ક્યુબાએ ભારતીય આયુર્વેદિક પદ્ધતિઓમાં જાગૃતિ દાખવી છે અને આ બન્ને દેશોએ આયુર્વેદ અને અન્ય કુદરતી ઉપચારોના ક્ષેત્રે સંશોધન અને વિકાસ માટે સહયોગ વધાર્યો છે. ભારતના આયુર્વેદિક મેડિસિન માર્કેટને ક્યુબામાં વધતી લોકપ્રિયતા છે.

ક્યુબા અને અન્ય વિશ્વ સાથેના સંબંધો

ક્યુબા અને લેટિન અમેરિકા

ક્યુબાના લેટિન અમેરિકન દેશો સાથેનાสัมพันธ์ મજબૂત છે. ખાસ કરીને વેનેઝુએલા અને નિકારાગુઆ જેવા દેશો સાથે ક્યુબા નજીકના રાજકીય અને આર્થિક સંબંધો ધરાવે છે. ક્યુબા અને વેનેઝુએલા વચ્ચેના સંબંધો ખાસ કરીને હ્યૂગો ચાવેઝના સમયમાં મજબૂત બન્યા, કારણ કે વેનેઝુએલાએ ક્યુબાને ઇંધણ પૂરો પાડ્યું અને બદલે ક્યુબાએ વેનેઝુએલાને શિક્ષણ અને આરોગ્યસંભાળ સેવાઓ પૂરી પાડી.

યુરોપ અને ક્યુબા

ક્યુબાના યુરોપીયન દેશો સાથેના સંબંધો પણ મહત્વપૂર્ણ છે. યુરોપિયન યુનિયન સાથેના ક્યુબાના આર્થિક સંબંધો 1990ના દાયકામાં સોયેટ યુનિયનના વિભાજન પછી વધુ મજબૂત બન્યા. ક્યુબાએ યુરોપિયન દેશોમાંથી મદદ મેળવી છે અને વેપારના સ્તરે યુરોપ સાથે સહયોગ વધાર્યો છે. ખાસ કરીને સ્પેન અને ફ્રાન્સ સાથેના તેના રાજકીય અને આર્થિક સંબંધો મજબૂત રહ્યા છે.

ક્યુબા અને રશિયા (પૂર્વ સોયેટ યુનિયન)

ક્યુબા અને રશિયાના સંબંધો વૈશ્વિક રાજકારણના સ્તરે ખૂબ મહત્વપૂર્ણ છે. 1960ના દાયકામાં ક્યુબા અને સોયેટ યુનિયન વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ જ મજબૂત હતા, અને તે સમયે ક્યુબા આર્થિક અને રાજકીય રીતે સોયેટ યુનિયન પર નિર્ભર હતું. 1991માં સોયેટ યુનિયનના વિખંડન પછી આ સંબંધોમાં થોડો ફેરફાર આવ્યો, પરંતુ રશિયા અને ક્યુબાએ 21મી સદીમાં ફરીથી નજીકના રાજકીય અને આર્થિક સંબંધો બનાવ્યા છે.

નિષ્કર્ષ

ક્યુબા એક નાનકડું દેશ હોવા છતાં, તેનું આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં મહત્વપૂર્ણ સ્થાન છે. યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ સાથેનો વિખવાદ તેના આર્થિક અને રાજકીય વિકાસમાં એક મોટો અવરોધ છે, જ્યારે કેનેડા અને લેટિન અમેરિકન દેશો સાથેના મજબૂત સંબંધો તેને આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર મજબૂતી આપે છે. યુરોપ અને ચીન સાથેના સહયોગો અને રશિયા સાથેના તેના જૂના સંબંધો તેને વૈશ્વિક સ્તરે મહત્વપૂર્ણ બનાવે છે. ક્યુબાની ભવિષ્યની રાજકીય અને આર્થિક યુદ્ધની દિશા તેની આંતરરાષ્ટ્રીય કૂશળતાને ખૂબ પ્રભાવિત કરશે.