૧૯૪૭ માં ભારતના વિભાજન પછી, દેશે આઝાદી મેળવી હતી, પરંતુ કેટલીક રજવાડીઓ હજુ પણ સ્વતંત્રતાની દાવા કરી રહી હતી. આમાં સૌથી મોટા ચિંતાનો વિષય હતો હૈદરાબાદ. હૈદરાબાદનો નિઝામ, મીર ઓસ્મન અલી ખાન, ભારત સાથે જોડાવાની કોઈ જરૂરિયાત માનતા નહોતા અને સ્વતંત્ર રહેવા ઇચ્છતા હતા.
હૈદરાબાદની અદ્વિતીય સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારતીય સરકારના અધિકારીઓ, ખાસ કરીને સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ,એ હૈદરાબાદને ભારત સાથે જોડાવા માટે મહેનત શરૂ કરી. સરદાર પટેલ, જે તેમને “ભારત ના લોંખડી પુરુષ” તરીકે ઓળખાય છે, તેમને હૈદરાબાદની લાગણી અને સ્થિતિસ્થાપકતાને સમજાવવાનું કાર્ય સોંપાયું.
સરદાર પટેલે પહેલા હૈદરાબાદના નિઝામને વિનંતી કરીને હૈદરાબાદને ભારત સાથે જોડાવા માટે સમજાવવાની પ્રયાસ કરી. પરંતુ નજમની બિનસામગ્રી અને અવગણના લીધે, આ પ્રયાસો સફળ ના થયા. પટેલે આ વાતને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કર્યું કે હૈદરાબાદનું સ્વતંત્ર રહેવું દેશ માટે એક ખતરો હશે અને તે અંદરની આંતરિક સમસ્યાઓનો સામનો કરશે.
વિશાળ સ્તરે, સરદાર પટેલે નિઝામને શાંતિપૂર્ણ રીતે અને ધીરજ સાથે સમજાવવાનું ચાલુ રાખ્યું. તેમણે દેશના વિકાસ માટે અને વિદેશનાં કારણે હૈદરાબાદને કેવી રીતે નુકસાન થશે તે વિષે વિગતવાર ચર્ચા કરી. સરદાર પટેલની દક્ષતા અને સમયસર દબાવ આ કામગીરીમાં મહત્વપૂર્ણ બની.
૧૯૪૮ માં, ‘ઓપરેશન પોલો’ નામની સેનાની કાર્યવાહી દ્વારા ભારતીય સેનાએ હૈદરાબાદના રાજ્યને બળજબરીથી અલગ કરીને ભારત સાથે જોડવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ કડક કામગીરીના પગલે, મીર ઓસ્મન અલી ખાનને ફરજીયાત રીતે ભારતીય સંઘમાં જોડાવાની મંજુરી આપવી પડી.
આ રીતે, સરદાર પટેલની કૂણાની દક્ષતા, સમજદારી, અને દબાવના કારણે હૈદરાબાદ ભારતની સંઘમાં સફળતાપૂર્વક જોડાયું. આ ઘટના ભારતના એકતાને મજબૂત બનાવવામાં અને દેશના નૈતિક અને ભૌતિક મજબૂતાઈમાં મહત્વપૂર્ણ પ્રદાન કર્યું.
